KEDİ DAVRANIŞ SORUNLARI
Kedilerde sahiplerine ve aile üyelerine karşı saldırgan davranışlar, özellikle tek kedili evlerde 1-5 yaş aralığında oldukça yaygındır. Pet shoplardan alınan veya insanlarla uygun şekilde sosyalleştirilmeyen, sütten erken kesilen kedilerde ev içinde saldırganlık gösterme olasılığı daha yüksektir.
Teşhis protokolünde ilk adım, saldırganlığın türünü karakterize etmektir. Bu, hasta yakını ile ayrıntılı bir görüşme ve kedinin ev ortamında gözlemlenmesi ile elde edilen kedi davranışının açıklamasıyla sağlanır.
Kedi saldırganlığı sorununda, sahibin kediyle nasıl oynadığı, nasıl etkileşimde bulunduğu, ceza ve ödüllendirme yöntemlerinin kullanımı önemlidir. Saldırganlık genellikle stres tepkisiyle ilişkilendirilir ve bu durum, potansiyel olarak kediden vazgeçmeye kadar ilerleyebilir. Bu nedenle saldırganlığın önlenmesi ve tedavi edilmesi, kedinin refahı ve kedi-sahip ilişkisinin kalitesi için önemlidir.
Saldırganlığın türünün kategorize edilmesi, kedi davranışının sahibi tarafından ayrıntılı bir şekilde tanımlanması ve kedinin kendi ortamında gözlemlenmesi yoluyla elde edilir. Kedilerde agresif davranışları tedavi etmeden önce iki önemli husus dikkate alınmalıdır. İlk olarak, kedinin çevresine ve davranışına yönelik bir değerlendirme yapılmalıdır. Örneğin, insanlarla ya da kedilerle sık etkileşim bu durumu tetikliyorsa, etkileşimi azaltan bir ortam sağlamak daha sağlıklı olacaktır.
Takip etme , kovalama , yakalama ve ısırma.
SALDIRGANLIKLA İLİŞKİLENDİRİLEN EN YAYGIN FİZİKSEL SAĞLIK SORUNLARI VE ÖRNEKLERİ;
Hormonal disfonksiyon :Hipertroidi
Viral Hastalıklar :Kuduz ve kedi immunyetmezlik virüsü
Ağrı :Örneğin tıbbi manipülasyonlarla ( aşılama tırnak kesme vb tıbbi durumlar arthrit otit yaralar ,sistit vb )
Nörolojik problemler :Epileptik olgularlda
Metabolik Problemler :Karaciğer fonksiyon bozukluğu
İkinci olarak saldırgan davranışa neden olabilecek psikoaktif ilaçların uygulanmasını engelleyebilecek fiziksel sağlık durumlarını ekarte etmek için tıbbi kontrol yapılmalıdır.
SALDIRGAN DAVRANIŞ TÜRLERİ
Yanlış yönlendirilmiş Yırtıcı Davranış;
Kedilerde çok yaygındır ve kedi ailelerini en çok etkileyen sağlık sorunlarından biridir, Bu davranış gayet normal bir kedi davranışıdır. Ancak bazen insanlarda ve diğer hayvanlarda ciddi yaralanmalara neden olabilir. Genellikle sessiz olan saldırı hareketi, örneğin çarşafın altında bacakları hareket ettirmek veya merdiven çıkmak gibi tetiklenir. İz sürme, kovalama, yakalama ve ısırma davranışlarını içerir. Literatürde çoğu yazar, bu sorunu oyunla ilgili saldırganlık veya uygunsuz oyun olarak adlandırır.
- Genç kediler
- Erken sütten ayrılan kediler
- Tek kedili evde yaşayan kediler
- Sahibi kabaca oynayan kediler
Sevmeye Bağlı Saldırganlık;
Tüm kediler eşit derecede okşanmaya toleranslı değildir. Sevgiyle ilgili saldırganlık, sahipler için oldukça rahatsız edici olabilir. Bazı kediler, etkileşimin başlangıcından itibaren sevilmeyi reddederken, bazıları sevgiye ihtiyaç duyar ve temas sonrası ısırabilirler.
Saldırılar genellikle sahipler tarafından öngörülemese de, kediler saldırgan tepki vermeden önce vücut dillerinde ince değişiklikler gösterebilirler. Örneğin, kediler geri çekilebilir, kulaklarını döndürüp büzüştürebilir, kuyruklarını kırbaçlayabilirler. Bu davranışlar tam olarak anlaşılamasa da, bazı yazarlar bunun, kedideki motivasyonel bir çatışmadan veya düşük bir temas tolerans eşiğinden kaynaklanabileceğini öne sürüyorlar.
Sevmeye bağlı saldırganlık kediler için çok yaygındır ve özellikle sahipler için endişe vericidir.
Korkuyla İlgili Saldırganlık;
Korkuyla ilgili saldırganlık ayı yaygın bir kedi davranış sorunudur. Saldırganlık çoğunlukla tanımadığı insanlara karşı olsa da kedi sahiplerine de saldırabilir. Bir kedi tehdit altında hissetttiğinde yaptığı ilk şey kaçmak ve saklanmaktır, bu mümkün değilse savunma tepkisi olarak saldırganlığa başvurabilir. Kedilerin savunmacı vücut duruşları ve davranışları arasında çömelme, kavisli bir sırt,düz gerilmiş kulaklar, altına sıkışmış kuyruk,genişlemiş göz bebekleri, horlama, homurdanma bazen çığlık atmadır.Bazen sadece göz teması bile kurmak savunma tepkisine neden olabilmektedir.
Wilhelmy ve arkadaşları tarafından 2016 da yapılan bir araştırama ,korkuyla ilgili sorunlarda genetik yapı çok önemli olsada, yetersiz sosyalleşme veya daha önceki insanlarla yaşanan travmatik deneyimler başlıca nedenlerdir.
Kedilerde savunma vücut duruşu
Kulaklar düzleşmiş şekilde çömelme
Kemerli bir sırt
Genişlemiş göz bebekleri
Yetersiz sosyalleşme veya önceki travmatik deneyimler, korkuya bağlı saldırganlığın başlıca çevresel nedenleridir. Korkuyla ilgili saldırganlık sosyalleşme döneminde 2 haftalıkken başlayan ve 9 haftalıkken sona eren dönemde insanlarla yeterince teması olmayan kedilerin insanlara karşı korku geliştirme olasılığı daha yüksektir . Ayrıca fiziksel ceza veya hoş olmayan bir manipülasyon ilgili sorunlara neden olabilir.
YÖNLENDİRİLMİŞ SALDIRGANLIK
Bu saldırganlık kategorisi, caydırıcı uyarana erişilemediğinde ve bu nedenle kedi alternatif bir uyarana saldırdığında ortaya çıkar. Bu tür saldırganlıklar nispeten sık görülür ve potansiyel insanlar için çok şiddetli ve tehlikelidir. Bu tüm saldırgan davranışların %50 ye kadarını açıklayabilir. Yönlendirilen saldırganlıklar çok öngörülmez olabilir anca çoğu zamanda sahipler “tuhaf saldırıdan” önceki davranış kedinin uyarılması tetikleyici uyaran ortadan kalktıktan sonra bile uzun süre sürebilir. Aslında bazı kediler 30 dk uyarılmış kalırken bazı kediler günceler uyarılabilir.
- En yaygın tetikleyiciler
- Yüksek sesler
- Diğer kedilerin varlığı
- Bilinmeyen kişi varlığı
- Fiziksel sağlık sorunları ile ilişkilendirilebilir bu nedenle tibbi bir kontrol gerektirir.
ANNE SALDIRGANLIĞI
Gebeliğin sonunda hamile anneler ve sözde yalancı gebelik sergileyen kediler sahiplerine karşı saldırganlık gösterebilir. Yavru kedileri olan anneler, sahibi yanına yaklaştığında tepki verebilir. Bu davranış emzirme süresince devam edebilir.Köpeklere nazaran kediler daha az yalancı gebelil gösterir bunun nedeni kedi ovülatör ile indüklenmesidir bu nedenle yalancı bir gebelik , kısır bir kedi ile çiftleşme durumunda, dokunsal bir uyarı tarafından tetiklenmesi durumunda meydana gelebilir. Anne saldırganlığı gösteren kediler uzun miyavlamalar ve hırıltılı sesler çıkarabilir ve saldırgan duruşu sergileyebilir. Tipik olarak yaklaştıkça saldırganlık yoğunluğuda artacaktır. İnsanlarla zayıf sosyalleşme bu durumu ağırlaştırabilir. Anne yavru bağı zayıfladıkça prolaktin plazma kontrasyonu azaldıkça anne saldırganlığı ortadan kalkar.
TEDAVİ STRATEJİLERİ
Tedavi saldırganlık türlerine özgüdür.
Çevresel değişim önerilmektedir buna ek olarak kedilerin davranışındaki izlenimler ve vücut dili önemlidir mesela saldırganlıktan önce ortaya çıkan, genellikle incede olsa bir vücut dili önemlidir. Saldırganlığı düzeltmek için ceza kesinlikle önerilmez bu saldırganlığı ve stresi arttırabilir ve potansiyel olarak bir savunma tepkisini tetikleyebilir. Su tabancısı kullanımı eski zamanlarda önerilsede günümüzde önerilmemektedir.
Tavsiyeler
- Yüksek yerlere erişim sağlama , kedinin çevresini kontrol algısını arttırır korkan ve stresli kediler için gereklidir, bu durum doğası gereği sahipleri tarafından daha dikkatli olunmalıdır.
- Çeşitli yerlere saklanan oyuncak yada yiyecekler kullanılarak keşfetme davranışı ve oyunu teşvik edecektir, yanlış yönlendirilmiş yırtıcı davranış gösteren kediler için çok faydalıdır.
- Uyaranlardan ve dış etkilerden kolay korunmasını sağlayan bir alan bulunabilir.
- Saklanma yerleri özellikle korkuyla ilgili sorunları olan kediler için çok önemlidir.
Yanlış sevilmeye bağlı saldırganlıkta ;
- Çevre düzenlemesi
- Cezadan kaçının
- Uygun oyuna teşvik edin
Problemli davranışı pekiştirmekten kaçınmak gerekir, kedi oyunu başlattıktan sonra top atarak saldırıyı yönlendirmeye çalışmak kötü bir strateji olabilir çünkü kedi ,sahibinin topla oynadığını algılayabilir ve dolayısıyla bu davranışı ödüllendirebilir. Bir başka hatada hareket etmektir, vücut hareketi kediyi tetikler bu nedenle hareketsiz kalmak saldırdıyı durdurmaya yoğunluğunu azaltmaya yardımcı olacaktır.
Uygun oyunu teşvik etmek gerekir, el ve ayakları kullanarak oyundan kaçınmak gerekir.Alüminyum folyodan bir top veya bir şerit kedi için basit ama etkili bir oyundur. Şerit bir sandalyeden sallanabilir.
KEDİLER İÇİN UYGUN OYUNLAR
Ana oyuncak özellikleri :Küçük / manipüle edilmesi ve hareket etmesi kolay / ağız ile kavranan
Oynamak için uygun zaman :Sahibi eve döndükten hemen sonra ,Dinlenme sonrasında ,Akşamın erken saatleri
Oyun sırasında kaçınılması gerekenler :Örneğin tıbbi manipülasyonlarla ( aşılama tırnak kesme vb tıbbi durumlar arthrit otit yaralar ,sistit vb )
LAZERLER KEDİLER İÇİN ÖNERİLMEZ.
Kediler alacakaranlık hayvanlar olduğu için akşamları oynamak istemesi olasıdır.Uygun zamnada uygun oyunu bulmak saldırganlık davranışını azaltabilir.
Nadir durumlarda ,yeni bir kedi sahiplenebilirsiniz, 2 yada daha fazla kedili evlerde saldırgan davranışlar daha azdır ve bu teknik sıklıkla kullanılmıştır.
Sevilmeyle saldırganlaşan kediler için tedavi stratejisi olarak;
Kediyle teması azaltmak gerekir sahibi kedi ilgi isteyene kadar beklemelidir ve diğer durumlarda elini kullanmamalıdır. Kedi ilgi istedikten sonra karın gibi bölgelerden kaçınılmalı bacaklardan başlanmalı ve kademeli olarak ilerlenmelidir.
Saldırıdan önceki vücut dilinin hasta sahibi tarafından bilinmesi gerekir mesela kuyruk ucu sallanması gibi . Çok sevilen bir yiyecekler sevme anını eşleştirilmesi önemlidir ve kedi yemeği bitirmeden bitirilmelidir. Sevme seansları kademeli olarak arttırılmalıdır.
KORKUYA BAĞLI SALDIRGANLIK İÇİN ÖZEL TEDAVİ STRATEJİLERİ
Amaç hastanın sahibine karşı korkusunu azaltmaktır.
- Çevreyi optimize etmek
- Cezadan kaçınmak
- Teması azaltmak
- Sahibine alıştırmak
- Tıklama eğitimi kullanılabilir
- Anksiyolitik ürünler kullanılabilir.
Kediyle olan temas azalmalı, kendilerini tehtit altında hissetiklerinde ve kaçma şansları olmadığında saldırgan tepki verirler, bu nedenle kedi insanlarla iletişime zorlanmamalıdır.
Kontrol duygusu yüksek alanlar yaratılarak arttırılabilir . Sahibinin varlığı bir ödülle eşleştirilebilir, kedinin ulaşabileceği mesafeye yiyecek parçaları koyabilir .
Kedi korkuyorken , agresif bir reaksiyon risklini azaltmak için , ani hareketlerden kaçınmaları, kedinin yakınına yüksek sesle konuşmamaları veya doğrudan kedinin gözlerine bakmamaları önerilir. Kedinin istediği birşeyi verip sonrasında uzaklaşarak, kedi kişiyi bir süre sonra potansiyel bir tehtit yerine olumlu bir uyaran ile mesela yiyecek ilişkilendiremeye başlar.
Örneğin, sahibi yere oturur, daha az tehit edici gözükmek için kendinden biraz uzağa ödül atabilir, ardından ikincisini biraz daha yakına son ödül mutlaka daha uzağa atılarak kedi kendisini tehtit edici uyarandan uzaklaşarak rahat alana dönebilir , bu alıştırma kedi sahibine yaklaşana kadar birkaç gün tekrarlanmalıdır. Bu egzersizlerde ikinci adım direk temas için eğitmektir.Korku tepkisi şiddetli ise anksiyolitik bir ilaç kullanılabilir.
Bir kedi mizacını değiştirmesede algılarını şekillendirilebileceği unutulmamalıdır. Kedi bir clicker eğitimi ile davranışın tam gerçekleştiği anda, uzaktan ödüllendirilmesine olanak sağlar. Kedi sahibine rahat bir şekilde yaklaşırsa o ödüllendirilmelidir.
Anksiyolitik ürünlerin kullanımı
Bir anksiyolitik ürün, şiddetli korku yaşayan kedilerin refahını arttırabilir ve davranış değiştirme programının uygulanmasını kolaylaştırabilir. Direk ilaç verilmesi stresi azaltacağı için maltla karıştırmak yada farklı yöntemlerle verilmesi sağlıklı olacaktır.
Benzodiazepinler davranışsal disinhibisyona neden olabilir. Bu nedenle bu ilaçla agresif reaksiyon riskini arttırabileceğinden, korkak agresif kedilerde kullanımı dikkatli izlenmelidir. Davranış değişikliği oluyorsa bu ilaç kullanılmaz. Bazı karaciğer problemleri çıktığından diazepinlerden kaçınmak gerekir.
Nutrasötikler ve feromenler gibi diğer anksiyolitik ürünler yararlı olabilir.
YÖNLENDİRİLMİŞ SALDIRGANLIK İÇİN TEDAVİ
Ana amaç daha fazla saldırıdan kaçınmak, kedinin tetikleyici olaya karşı toleransını arttırmaktır.
- Çevre düzenlenmesi
- Cezadan kaçının
- Teması azaltmak
- Teması azaltın
- kedi vücut dili yorumlanması öğrenin
- Kedinin tetikleyici uyarana maruz bırakmayın yada uyarıya alıştırın
- Kedi ile yeniden olumlu bir ilişki kurun
- Gerekirse anksiyolitik ilaç kullanımı
- Kısırlaştırma yaptırın
Kedi vücut dilinin yorumlanmasında, sahiplerin saldırı öncesinde davranışları sezinlemesi gerekmektedir. Bu tür sinyaller çok ince olabilmektedir.
SALDIRI BEKLENİYORSA NE YAPMALISIN ?
Bir saldırı bekleniyorsa ve sahibi bunu gerek vücut dilinden gerekse farklı bir şekilde algılarsa, sahibi yavaşça dönmeli ve uzaklaşmalıdır, mümkünse kedi sakin loş bir odaya alınmalıdır. Bir mama kutusu açarak yada ödül ikramında bulunarak dikkatini dağıtmak , kediyi rahatlatmaya ve onu bu güvenli alana çekmeye yardımcı olacaktır. Yazar deneyimlerine göre en iyi yaklaşım, duygusal durumu değiştirmektedir ve kedi sakinleşene kadar odada kalmaktır. Yönlendirilmiş saldırganlığa sahip kediler saatlerce hatta günlere uyarılma durumunu koruyabilir. Bu süre zarfında sahipleri kedi ile iletişime girmekten kaçınmalıdır.
Anksiyolitik kullanımı
Çok az çalışma vardır, kesinlikle tibbi bir kontrol gereklidir ve müdahale en aza indirilmelidir.
Kısırlaştırma
Dolaşımdaki yüksek seks hormonu seviyeleri ile kediler arasında artan agresif etkileşim arasında ilişki olduğu ispatlanmıştır. Buna dayanarak diğer kedilerden gelen uyarıların yönlendirilmiş saldırganlığın en yaygın nedenlerinden biri olduğu düşünüldüğünden kısırlaştırma yararlı bulunmuştur.
ANNE SALDIRGANLIĞINDA ÖZEL TEDAVİ STRATEJİKERİ
Ana amaç , daha fazla saldıran ve yavru kedilerin reddedilmesinden kaçınmaktır.
Yine teması en aza indirmek faydalı olacaktır. Eğer sahibini yaklaştırıyor fakat yavrulara dokunacağı zaman tepki veriyorsa yanına oturmalı ve anneye ikram ödül mamaları verilmelidir.Yavrular kontrol edilecekse anne kedi için mama ile uzaklaştırılıp kontrol edilmelidir. Yavru kediler tutulurken hijyene dikkat edilmelidir ve kedilerin kokusu emdirilmiş bir havlu ile ovalanmalıdır.